Wat is het synodale proces?

Paus Franciscus wil alle gelovigen sterker bij de Kerk betrekken en er zo voor zorgen dat gelovigen en leiding beter naar elkaar luisteren: een ‘synodale’ Kerk, samen-op-weg. Alle gedoopten moeten actief betrokken zijn bij de missie van de Kerk: Jezus’ goede boodschap rondom ons verspreiden. Daarom moet de stem van àlle gelovigen in de Kerk worden gehoord.

In oktober 2023 was er een algemene synode met als thema ‘Voor een synodale Kerk: gemeenschap, participatie en zending’. Iedereen werd opgeroepen deel te nemen aan het traject ter voorbereiding van deze synode. Slechts zo kan de Kerk volgens de paus de uitdagingen van de toekomst het hoofd bieden en haar getuigenis van de christelijke boodschap – het werk van àlle gedoopten – versterken. Alle gedoopten moeten in de Kerk betrokken zijn als actieve deelnemers; er zijn daar geen ‘acteurs’ en ‘toeschouwers’. De paus vindt het noodzakelijk om samen op weg te gaan, in beweging te komen en om creatief te zijn.

De eerste fase (de diocesane fase)

In de eerste fase, die op 17 oktober 2021 begon, werden alle gelovigen ter wereld in staat gesteld hun dromen, teleurstellingen en wensen over Kerk-zijn en gelovig-zijn met elkaar te delen. Ook in de federatie RK Vlietstreek zijn daartoe op 26 en 27 februari 2022 bijeenkomsten gehouden. De resultaten daarvan (zie hieronder) zijn in één verslag samengevoegd met de inbreng van allen die in Nederland hun stem hebben laten horen; dat verslag is gezonden naar het Secretariaat van de Bisschoppensynode in Rome.

Documenten eerste fase

* Voorbereidend document uit Rome en het bijbehorend Vademecum (7 september 2021)
* Samenvatting voorbereidend document gemaakt door Emile Verviers
* Handreiking voor de eerste fase van de Nederlandse bisschoppen (oktober 2021)
* Samenvatting van de gesprekken in de federatie Vlietstreek
* Impressie van de gesprekken door diaken Tolsma in Kerk aan de Vliet
* Rapport Netwerk Katholieke Vrouwen: Zij heeft een verhaal (22 mei 2022)
* Verslag vanuit bisdom Rotterdam (23 mei 2022)
* Verslag vanuit Nederland (15 augustus 2022)

De tweede fase (de continentale fase)

Op 27 oktober 2022 heeft het Secretariaat het Werkdocument voor de tweede fase van het synodale proces gepresenteerd. Het is door een internationale werkgroep opgesteld aan de hand van alle uit de hele wereld ontvangen verslagen. Dit werkdocument kreeg de titel ‘Vergroot de ruimte in uw tent’ (naar Jesaja 54,2).

In dit werkdocument is opvallend, dat de inbreng van gelovigen van overal ter wereld op heel veel punten dezelfde herkenbare lijn heeft. Er klinkt vreugde uit omdat we de diepe waarde hebben geproefd van het samen over ons geloof en onze Kerk praten; dat moet worden voortgezet. Het verlangen naar een ‘luisterende, barmhartige en warme Kerk’ klinkt door in alle nationale verslagen. Bijna alle verslagen pleiten voor gelijkwaardigheid en een vollediger participatie van vrouwen in de Kerk. De Kerk moet verwelkomen, niemand uitsluiten. We moeten naar elkaar luisteren; luisteren maakt gastvrij. Er moet ruimte zijn voor verscheidenheid, voor achtergestelden, voor jongeren, voor alle mensen ongeacht geslacht en geaardheid. De Kerk is niet een instelling voor alleen maar perfecte mensen. De verrijkende verscheidenheid van mensen moet worden gewaardeerd, ook die van andersdenkenden.

Dit werkdocument werd weer voor commentaar voorgelegd aan alle gelovigen,  voordat bisschoppen en leken er per continent over gingen praten. Opnieuw werden we uitgenodigd om mee te bidden, te denken en te praten op weg naar een synodale Kerk. Voor ons continent vond een bijeenkomst van leken en bisschoppen van 5 tot 12 februari 2023 plaats in Praag.

Documenten tweede fase

* Werkdocument tweede fase Nederlandse vertaling (27 oktober 2022)
* Samenvatting werkdocument, gemaakt door Emile Verviers
* Samenvatting van de reacties uit Nederland op het werkdocument (januari 2023)
* Slotdossier Europese continentale bijeenkomst Praag (mei 2023)

Op 4 en 5 februari 2023 werden er in onze toenmalige federatie twee gesprekken gehouden over de toekomst van de Kerk in onze federatie. Zie hier voor een uitgebreid verslag waarin de tijdens de bijeenkomsten gemaakte opmerkingen zijn samengevat en gebundeld.

De derde fase (de universele fase)

De rapporten van alle continentale besprekingen werden door het Synodesecretariaat in Rome gebruikt bij het opstellen van het uiteindelijke werkdocument (het Instrumentum Laboris van 25 juli 2023), dat als basis diende voor de wereldwijde synodebijeenkomst in Rome in oktober 2023. Voor het eerst in de kerkgeschiedenis hadden daarbij niet alleen bisschoppen, maar ook leken – mannen en vrouwen – stemrecht. De besprekingen vonden plaats aan ronde tafels, om aan te geven dat alle gelovigen gelijk zijn.

Op 28 oktober 2023 werden de conclusies van deze bijeenkomst samengebracht in het slotdocument (ook ‘synthesedocument’ genoemd): ‘Een synodale Kerk op zending’.

Thema’s uit het slotdocument (‘synthesedocument’) van de Synode over synodaliteit van oktober 2023

• De gelovigen zijn verbonden door het doopsel; daardoor werkt de H. Geest in alle gelovigen en dus ook in leken. In de Kerk wordt ieder geroepen om medeverantwoordelijkheid te dragen: èn leken èn gewijde ambtsdragers. Iedereen is hoofdpersoon! Bisschoppen en priesters moeten de gelovigen medeverantwoordelijkheid geven; zij dienen ons.
• De Kerk wil méér naast vrouwen gaan staan, méér aandacht besteden aan de gelijkwaardigheid van vrouwen en streven naar een grotere rol voor vrouwen in bestuur en pastoraat. Ze zouden een grotere rol kunnen spelen op de seminaries en als kerkelijke rechters. Er komt een studie naar de mogelijkheid van de wijding van vrouwen tot diaken; binnen één jaar moet een studie daarnaar zijn afgerond. Er wordt is weinig discussie over de wijding van vrouwen tot priester; dat ligt blijkbaar nog te gevoelig.
• De paus en de synode willen het klerikalisme bestrijden: gewijde ambtsdragers staan niét ‘boven’ de leken; zij hebben een gedeeld priesterschap: Gods boodschap uit te dragen. Priesters moeten praten mèt de mensen en niet óver hen of tégen hen. Bisschoppen en priesters moeten meer verantwoording gaan afleggen: velen willen een verplichting om parochieraden in te richten. Er wordt nagedacht over de criteria voor de benoeming van bisschoppen en hoe leken daarbij betrokken kunnen zijn.
• We gaan nadenken over hoe er meer aan vorming kan worden gedaan, hoe ook leken het evangelie kunnen verkondigen, hoe preken en liturgie toegankelijk en aansprekender kunnen worden.
• De Kerk kan nog méér een antwoord zijn op armoede en onrecht, in vriendschap met de armen en de mensen aan de rand. Ook moet er meer geluisterd worden naar LHBT’ers en slachtoffers van misbruik. Allen, ook zij die niet helemaal aan de ‘kerkelijke regels’ voldoen moeten liefdevol tegemoet worden getreden.

Aansluitend op deze wereldwijde synodebijeenkomst, betrekt de Kerk opnieuw alle gelovigen bij dit proces van kerkvernieuwing. Aan alle bisschoppenconferenties is namelijk gevraagd om met de geloofsgemeenschap over  het slotdocument op synodale wijze te reflecteren. Het rapport met een samenvatting van de opbrengsten van deze luistergesprekken moet half mei 2024 in Rome zijn. De terugrapportages uit de hele wereld vormen de agenda van de tweede wereldwijde synodebijeenkomst in oktober 2024.

Verslag van de synodale luistergesprekken in onze parochie

In onze parochie is eind februari, begin maart 2024 in alle vier geloofsgemeenschappen nagedacht en gesproken over belangrijke punten uit het slotdocument. Hieronder staan per besproken thema enkele van de aanbevelingen en conclusies uit de gesprekken. Het volledige verslag vindt u hieronder onder de documenten van de derde fase.

1. Vorming in een missionaire Kerk
We voelen de opdracht om de rijkdom van ons geloof door te geven aan de nieuwe generatie, maar weten niet goed hoe. Zorgpunt is, dat geloofsleer en liturgie aan heroverweging toe zijn, om meer verstaanbaar te zijn; wees als kerk minder dogmatisch. We zijn nauwelijks meer aanwezig in maatschappij; het is dus goed om, zonder krampachtig vast te houden aan het oude maar met behoud van de kern van onze rijkdom, te zoeken naar andere vormen van Kerk-zijn, naar meer aanwezigheid en zichtbaarheid.

Er is liefde voor de Kerk (we zijn een blij geloof en gáán ervoor) maar ook verdriet. We mogen geïnspireerde mensen zijn, die met hun geloof in de wereld staan en medeverantwoordelijkheid nemen. Daartoe zijn we allen geroepen.

2. Een verwelkomende Kerk
Er is diep verdriet omdat men vindt dat de Kerk anders-geaarden en gescheidenen denigrerend behandelt; de Kerk wordt te veroordelend gevonden. Een religie behoort juist te verbinden. Laten we genieten en gebruik maken van de verschillen tussen mensen en hun culturen, van de verschillen in hun denken over God en geloof. Daartoe mogen er meer luistergesprekken worden gevoerd om over het geloof te praten; zo worden bruggen gebouwd tussen mensen en weten de mensen zich gehoord.

3. Vrouwen in leven en zending van de Kerk
Alle mensen zijn gelijkwaardig en mogen samenwerken; zo worden ieders gaven vruchtbaar. Allen die de juiste gaven hebben moeten hetzelfde ambt kunnen vervullen. Diakenschap voor vrouwen werd een goede mogelijkheid genoemd. Vrouwen moeten volwaardig mee kunnen doen in pastoraat en kerkorganisatie en vieringen kunnen verzorgen, ook op zondagen (dat zorgt er ook voor dat de kleine gemeenschappen bij elkaar kunnen blijven).

Belangrijke taken in de Kerk die door leken (dus ook vrouwen) worden vervuld, kunnen meer als een ‘ambt’ worden gezien; dat benadrukt de medeverantwoordelijkheid van alle gelovigen en gaat het clericalisme tegen; leiderschap moet worden gedeeld.

Documenten derde fase

* Werkdocument voor de Synode in Rome: Instrumentum Laboris (25 juli 2023)
* Slottekst (Synthesedocument) van de Synode in Rome (oktober 23): Een synodale Kerk op zending
* Samenvatting van deze slottekst: zie Kernpunten
* Gerubriceerd overzicht van aanbevelingen uit deze slottekst
* Verslag van de synodale luistergesprekken in onze parochie (maart 2024)

Verdere informatie over synodaliteit en het synodale proces

www.luisterendopweg.nl: Een website met informatie en actualiteiten, speciaal gericht op het synodaal proces en gemaakt door het Netwerk Katholieke Vrouwen, het bisdom Den Bosch en de Konferentie Nederlandse Religieuzen.

Zie desgewenst ook:

Nieuws over het synodale proces op de website van de Nederlandse kerkprovincie vindt u hier.

Webinar 10-1-22 over het synodale proces: https://youtu.be/-Ylp7MMl6Os.

Artikel Jos Moons sj: Synodaliteit, wat is dat? Zie hier.

Uitleg van achttien kernbegrippen door Lieve Wouters: zie hier.